DAF, een Nederlandse auto

Op vrijdag 7 februari 1958 zat de Amsterdamse RAI helemaal vol nieuwsgierigen. Al tijden gonsde het gerucht dat DAF voor het eerst sinds Spijker een Nederlandse personenwagen zou gaan produceren. Hoewel journalisten al wekenlang foto’s probeerden te maken van het uiterst geheime project, is DAF erin geslaagd om iedereen te misleiden om de verrassing des te groter te maken. Spannend!

DAF, een Nederlandse auto

Onder de strijdkreet ‘DAF Variomatic automatisch de beste’ wordt de DAF 600 dan eindelijk gepresenteerd. In Amsterdam verdringen zich tienduizenden autoliefhebbers om deze revolutionaire auto met zijn verbijsterende Variomatic transmissie te zien. De presentatie is een overweldigend succes: na afloop van de RAI heeft DAF al 4000 orders kunnen noteren.

Vakbladen reageren enthousiast, zelfs de buitenlandse pers is lovend. Juichende koppen als: ‘Sensationeller Holländischer Wagen’ en ‘Autowunder’ zetten de toon. Een Engelse journalist had het graag anders gezien, ‘But I regret to say that the car was produced in Holland’.

Geestelijk vader van de eerste DAF-personenwagen is Huub van Doorne. Samen met zijn zes jaar jongere broer Wim is hij de grondlegger van een bedrijf dat in Nederland zal uitgroeien tot een begrip.

En dat terwijl de aanloop een vrij stroeve zaak was

De Van Doornes waren mensen waarbij het geld al generaties lang een schaars goed was. De senior in deze lijn had kleine dorpssmederij in het dorp in de Peel, toen zo ongeveer de derde Wereld in ons eigen land. De jonge Huub was vaak in de werkplaats van zijn vader te vinden en deed er zijn basale technische kennis op.

De zaak gaat door- en in WOI failliet en pas na een hoop omzwervingen krijgt Huub financiële steun van een Eindhovense brouwer. In 1928 is het zover: met een startkapitaal van 10.000 gulden en in een ruimte van vier bij vier meter richt Huub samen met Wim te Eindhoven de ‘van Doorne’s Machinefabriek’ op.

Eerst bestaat de productie uit magazijnrekken, stalen ramen, werkbanken en transportbanden; daarnaast verricht het bedrijf constructiewerkzaamheden. Huubs hart ligt echter bij auto’s. Maar zijn automotive carrière begint met de productie van aanhangwagens. Als Huub van Doorne zijn bedrijf in 1932 de naam ‘Van Doorne’s Aanhangwagenfabriek N.V. DAF’ geeft, droomt hij er al over dat die ‘A’ later later ook voor ‘Automobielfabriek’ zou kunnen staan.

Maar eerst kwamen de economische crisis van de jaren dertig en WOII

Daarna komt eerst nog weinig van het bouwen van personenauto’s. Het opstarten van een vrachtwagenfabriek om de naoorlogse logistiek weer op poten te krijgen verdringt de plannen daarvoor naar de achtergrond.

Maar personenauto’s zijn nooit weg uit Huubs gedachten. En er worden wel allerlei plannen bedacht. Die  half-uitgewerkte plannen en prototypes vormen wel de basis voor de DAF 600 zoals die in 1959 het licht ziet.

Die eerste personenauto van DAF is een bijzonder product. De 22 pk sterke boxermotor geeft de DAF een toen best indrukwekkende topsnelheid van 90 kilometer per uur. De nieuweling weegt slechts 575 kilo en draait 17 kilometer op 1 liter benzine. Net als de conventionele automaat heeft de DAF slechts twee pedalen: een gas- en een rempedaal.

Ondanks het succes is er ook de nodige kritiek. Door sommigen wordt de DAF neergezet als auto voor geestelijk minder bedeelden en vrouwen. In die tijd kon je met de opmerking ‘Vrouw achter het stuur, bloed aan de muur’ nog de lachers op je hand krijgen. De auto werd schamper ’truttenschudder met jarretelaandrijving’ genoemd.

Mede om die kritiek te weerleggen ziet in september 1961 de sportievere DAF 750 het levenslicht, in de volksmond al gauw bekend als ‘Daffodil’. In een advertentie wordt deze auto omschreven als ‘een wagen die zijn tijd vooruit is voor mensen die bij de tijd zijn’.

De Variomatic blijkt echter zowel een sterkte als een zwakte

De auto is zeer eenvoudig te besturen, maar de meeste Nederlanders die hebben leren schakelen, vinden de automaat kinderachtig. Van dat imago komt de DAF eigenlijk niet meer af, al presteren de Variomaten goed in rally’s en racewedstrijden.

Wim van Doorne verwoordt dat in een interview in 1971 als volgt: ‘De DAF werd vooral in de beginjaren een ouden-van-dagen-wagentje genoemd, een dameswagentje. Dat kwam natuurlijk door die automatische versnelling. Dat hebben wij nooit voorzien. Toen we in 1958 voor het eerst met een personenwagen op de markt kwamen waarbij je niet meer hoefde te schakelen, dachten we alleen maar: dit is geweldig, dit is de toekomst!’

In Nederland werd het het niet helemaal. We hadden immers allemaal leren rijden in auto’s met handgeschakelde transmissie en buitenlandse – wat je van ver haalt is lekker – auto’s bleken toch meer status te geven dan DAFjes. Maar de droom was om Amerika te veroveren. Daar reed iedereen immers al automaat? Het goede idee wordt echter geen succes: door de strenge Amerikaanse eisen op het gebied van veiligheid verkocht DAF er slechts een paar honderd auto’s.

In de vroege jaren zeventig ging het echt mis

Er kwamen steeds meer Japanse auto’s op de markt. Die hadden geen pientere pookjes, maar voor de rest een ongekende luxe en complete uitrusting. De al opgestarte contacten met Volvo eindigden in een overname door Volvo. En de DAF 66 en Volvo 343 kregen andere emblemen om Volvo te worden.

Daarna kwam er een tijd dat er honderden DAF’s kapot g werden ereden in zinloze dingen zoals het achteruit racen. Een DAF kon net zo hard achteruit als vooruit rijden.

Intussen is Spijker – of Spyker – al weer een paar keer terug van weggeweest. Misschien komt het merk DAF ook wel weer eens terug.

Maar onder liefhebbers is een nette DAF een gezocht item. En met zo’n DAF rijd je een revolutionair stuk Nederlandse techniek. En in het Automuseum in Schagen staan er nog een heel stel hoogst vertederend te zijn.