Een motorfiets per postorder

“Ik heb gisterenavond per postorder een motorfiets besteld”, zei de jongen op het schoolplein. “En binnenkort kom ik ermee naar school.”

Een motorfiets bij een postorderbedrijf? Jazeker, dat kon in de jaren zeventig en tachtig. De West-Duitse firma Neckermann bood namelijk alle exportmodellen aan van de Oost-Duitse merken Simson en MZ. Simson brommers zag je weinig en als je ze zag dan waren het een beetje vreemde eenden in de bijt. Maar ze kostten nog minder dan een Oostenrijkse Puch Maxi en die had geen buddyseat en ook geen vier versnellingen.

MZ, dat was andere koek. Mijn klasgenoot droomde zes weken lang dat er een Neckermann-bus voor zijn deur zou stoppen, waaruit behoedzaam een glanzend gepoetst zwart-met-chroom ros werd gereden. En waarmee gelijk een trots rondje door buurt en stad kon worden gemaakt. Nou, dat viel een beetje tegen.

Wat er kwam was een vrachtwagen waaruit een houten kist tevoorschijn kwam. Daarvoor moest worden getekend. “Maar dit is geen motorfiets!” kermde hij nog. “Nee, die moet je zelf in elkaar zetten”, zei de chauffeur. “Huh? Wát? Hoe?”… “Hier tekenen jongen, bij het kruisje, want ik heb nog meer te doen.”

In de kist zaten een frame, motorblok, een heleboel losse chroom- en plaatdelen, een kabelboom, een tank en een boek in technisch Duits. Uit het geheel steeg het aroma van boor- en snijolie, conserveerwas en lagervet op. Alles zat verpakt in kilometers bruin, vetvrij papier. In een plastic enveloppe bleek een setje sleutels en schroevendraaiers te zitten.

Met wat hulp kwam het allemaal goed. De MZ TS 250 moest als een Ikeameubel worden gemonteerd, en net als bij een Ikeameubel bepaalt het geduld, de precisie en de aandacht van de monteur het eindresultaat. Een behulpzame kennis wist hoe de ontsteking, de carburateur, de bowdenkabels en de remschoenen moesten worden afgesteld. Er werd voor de zekerheid een momentsleutel geleend en na een paar weken kwam de machine met een indrukwekkende blauwe walm en een kenmerkend ‘rengdengdengdeng’ tot leven.

Motorradbau Zschopau

Wat was nu die MZ? Het begon met de fabrieken van DKW, die na de oorlog in de Russische bezettingszone lagen. Die gingen aanvankelijk verloren, want de USSR mocht in het kader van herstelbetalingen de helft van alle in haar zone bevindende industrie in beslag nemen. Daardoor verschenen al na een paar jaar Russische IZH-kopieën van de beroemde DKW RT-serie. Niet dat de Russen de enigen waren die de vruchten van de overwinning plukten: uit Engeland kwam de BSA Bantam en uit de VS de Harley-Davidson Hummer. Met de vermoedelijk vijf miljoen kopieën die op alle continenten zijn gemaakt is de DKW RT 125 een van de meest gebouwde motorfietsconcepten ooit.

We schrijven 1952, als in Zschopau, een idyllisch Saksisch plaatsje tegen de Tsjechische grens, het merk MZ (Motorradbau Zschopau) wordt opgericht. Aanvankelijk met de DKW-modellen onder eigen merknaam, waaronder zelfs enkele duizenden tweetakt boxer-twins van 300cc. De meeste klanten wilden echter de eenvoudige, betrouwbare eencilinders van 125, 175 en 250cc.

Om te zeggen dat MZ-motoren succesvol waren is een understatement. In tegenstelling tot de Oost-Duitse automerken had MZ in het Westen veel liefhebbers, vooral onder arbeiders en studenten. Rond 1960 werd MZ de grootste Europese motorenfabriek en loste daarmee het Tsjecho-Slowaakse Jawa af. Door de hoge aanschafprijs en de wachttijden van auto’s was de motorfiets, al dan niet met zijspan, in de DDR een geliefd vervoermiddel. Er reden twintig keer zo veel motorfietsen per inwoner rond in Oost-Duitsland als in West-Duitsland, terwijl in het Westen dan weer vier keer zo veel auto’s per inwoner waren. Ook leek het erop dat IFA, de overkoepelende organisatie van vervoermiddelen, tegenover MZ een wat minder star en behoudend modelbeleid had dan bij de autofabrikanten: MZ kwam regelmatig met nieuwe modellen uit, terwijl Wartburg en Trabant na de jaren zestig nauwelijks veranderden.

Op-en-top Duits

Aan de kwaliteit viel niets af te dingen. De MZ was een echt Duits product, geen overbodige tierelantijnen, maar absoluut goed ontworpen en gemaakt. De tweetakt eencilinders liepen trillingsarm, de plaatstalen frames (met vanaf de ETZ-serie buisframes) waren torsievrij, de motor stuurde, remde en veerde helemaal naar behoren. De aandrijfketting draaide, net als bij Jawa, in rubberen tunnels en werd dus goed beschermd tegen water en vuil. Een degelijk werkpaard en een prettige machine.

Geadverteerd werd met een top van 125, in de praktijk bleek dat (solo) 135 te zijn. Nadelen waren er natuurlijk ook. Het geringe eigen gewicht van 135 kilo betekende dat er nogal wat verschil was in weggedrag (en rem-gedrag) met of zonder passagier. Maar voor een beginnend motorrijder met een krappe beurs was er geen beter aanbod dan de MZ, dat had mijn schoolvriend goed gezien. En hij heeft er jaren mee rondgereden.

Het grootste euvel waren eigenlijk de banden. De reclameslogan “Pneumant, een fijne band” kon wat hem betreft de prullenbak in, want het waren helemáál geen fijne banden. Ze boden voor tweewielerbanden onvoldoende grip en werden gauw vervangen door een westers merk.

Na de ‘Wende’ werd het bedrijf in stukken gehakt en op de wereldmarkt aangeboden, waarbij het Turkse Kanuni de rechten kreeg om de ETZ-modellen voort te zetten. Een doorstart in Duitsland onder de merknaam MuZ mislukte doordat met de Oostenrijkse Rotax viertaktmotor het oorspronkelijke voordeel van MZ, een lage aanschafprijs en eenvoudige techniek, teniet werd gedaan. De laatste ETZ 251 tweetakt werd voor 3.000 DM aangeboden, de MuZ R500 kostte ineens 9.000 DM, zonder rookpluim, maar ook zonder betere prestaties. In dat segment waren de grote Japanse merken ijzersterk en de oude fabriek ging verloren.

Ik heb eens een uur staan praten op een motortreffen met een leuk Berlijns stel, dat met hun ETZ 251 rond de wereld was gereden. De motor hing vol koffers en tassen. Het zal niet snel zijn gegaan. Maar het kon en ze konden er prachtig over vertellen. Een machine die miljoenen mensen blij heeft gemaakt, heeft zijn sporen verdiend.

– Wat is wat nu helemaal waard? De MZ spagaat
– Ostalgie: De MZ ETZ ’s
– MZ BK350
– Meer verhalen over klassieke motoren