Audi TT bestaat 25 jaar en neemt afscheid

25 jaar Audi TT, de rijdende sculptuur van Audi gaat met pensioen! Vanaf begin jaren tachtig timmerde Audi behoorlijk aan de weg om zijn imago op te krikken. Niet dat het Duitse merk slecht was, integendeel, maar het had niet de uitstraling van landgenoten Mercedes en BMW. Audi wilde zich naast deze twee merken vestigen als technische topper in de markt van de premiumautomobielen. ‘Vorsprung durch Technik’ ging die filosofie heten.

Daarvoor werd het Quattro principe uit de kast gehaald. En ontwikkelden ze in Ingolstadt daarmee een spectaculaire, vierwielaangedreven Coupé. Dat ging uitstekend want hij werd meermaals rally wereldkampioen. Dat word je ècht niet zomaar. Dus de hele wereld had eind jaren tachtig gezien dat Audi inderdaad die topper kon zijn. Maar daarna zag je ze zich in Ingolstadt afvragen: “Wat nu?”

Een opvolger voor de ruige Quattro

Zo moet ongeveer de aanloop geweest zijn naar de volgende legendarische Audi: de TT!  Begin jaren negentig wilde Audi een opvolger voor zijn ruige Quattro. Hij hoefde niet hetzelfde beest te zijn. Als hij maar extravagant was. En het was in dit scenario dat de Audi TT werd geboren.

De Amerikaan Freeman Thomas tekende onder leiding van het toenmalige designhoofd Peter Schreyer de nieuwe imagebuilder van Audi. Ze werden gedreven door de wens om een ​​pure sportwagen met een zeer dynamisch lijnenspel te creëren. De nieuwe coupé werd in september 1995 op de IAA in Frankfurt in de vorm van een showcar/concept gepresenteerd. Drie jaar later (1998) was het al zover. Zonder al te veel poespas werd de TT op de markt gebracht.

“Less is more”

Minder is meer was het motto. Geïnspireerd door de uit Duitsland afkomstige Bauhaus stijl. Vernieuwingsdrang, idealisme, ambities en creativiteit waren de kernbegrippen van de Bauhaus stijl. De stroming begon in 1919 en streefde ernaar alle kunstrichtingen tot één ideale eenheid te verbinden. Schilderkunst, beeldhouwkunst en industriële vormgeving moesten één geheel vormen.

Deze “less is more”-filosofie werd gehanteerd bij het creëren van de Audi TT. Elke lijn van de Audi TT had volgens de ontwerpers een specifiek doel, elke vorm een ​​functie. Mooi bedacht en nog mooier uitgevoerd. De TT-modelnaam verwijst naar de legendarische Isle of Man Tourist Trophy, één van de oudste autosportevenementen ter wereld. Maar hij herinnert ook aan de NSU TT uit de jaren zestig. Een sportwagen afgeleid van de NSU Prinz. En daarmee liet de Audi TT de wereld ook zien uit welke familie hij kwam. Goed over nagedacht allemaal.

Een rijdende sculptuur

In december 1995 werd besloten om de Audi TT Coupé in massaproductie te nemen. Torsten Wenzel, de exterieurontwerper bij Audi die hielp bij de introductie van het studiemodel in de serieproductie, herinnert zich: “Voor ons was de grootste lof toen de vakpers waarderend opmerkte dat er niet veel was veranderd van het studiemodel naar het seriemodel. Hoewel we dat toch wel hadden gedaan. We hadden veel details moeten aanpassen vanwege de technische specificaties voor de serieversie, waaronder de verhoudingen.”

Het meest opvallend was de integratie van een achterste zijruit, die het profiel van de auto verlengde en de dynamiek van de sportwagen verhoogde. Voor Wenzel blijft de Audi TT “een rijdende sculptuur. De carrosserie van de Audi TT lijkt uit één stuk te zijn gemaakt, zegt hij, en de voorkant zonder traditionele bumperoverstekken benadrukt de zuivere vorm.

Ook een ander designelement draagt bij aan het onmiskenbare silhouet van de Audi TT Coupé: de cirkel – “de perfecte grafische vorm”, zoals Wenzel het omschrijft. Talrijke ronde elementen vormden de inspiratie voor het exterieur- en interieurdesign van de sportwagen. Een speciale vermelding gaat ook naar Romulus Rost, die het baanbrekende interieur verzorgde. Twintig jaar later prijkt de TT vaak op lijstjes met de invloedrijkste auto-ontwerpen. Door velen wordt de TT omschreven als het invloedrijkste ontwerp dat Audi heeft gemaakt in de afgelopen 25 jaar.

Unieke ‘cross-site production’

In 1998 begon de serieproductie van de Audi TT Coupé (gecombineerd brandstofverbruik in l/100 km: 8,2-6,6; gecombineerde CO₂-uitstoot in g/km: 185-151). Een jaar later lanceerde Audi de TT Roadster. Net zoals de showcar en de in 1996 gelanceerde Audi A3 was de sportwagen gebaseerd op het platform voor dwarsgeplaatste motoren van de VW Golf IV.

Vanaf het begin werd de TT geproduceerd door Audi Hungaria Motor Kft. in Győr in Hongarije. De gespoten TT-carrosserieën werden ‘s nachts per trein vervoerd van Ingolstadt naar Győr, waar de eindmontage plaatsvond. Deze methode van ‘cross-site production’ tussen Ingolstadt en Győr was destijds uniek in de auto-industrie.

Steeds uitgebreider optieprogramma

Het motorengamma van de Audi TT van de eerste generatie was breed en uiteraard sportief. Zo verscheen de eerste generatie TT met viercilinder turbomotoren op de markt. Het vermogen was naar keuze 150 tot 225 pk en er was een V6-motor verkrijgbaar met 250 pk. Een hoogtepunt van het motorengamma was de viercilinder in de Audi TT Quattro Sport, die werd opgevoerd tot 240 pk. Daarvan werden er uiteindelijk 1168 exemplaren geleverd.

TT-klanten van de eerste generatie hadden veel keuze als het ging om het selecteren van speciale uitrusting. Naast exclusieve kleuren zoals Papaya Orange of Nogaro Blue konden klanten de TT uitrusten met vele speciale fabrieksopties. Gedurende de eerste acht productiejaren rolden er 178.765 eerste generatie Audi TT Coupés (Type 8N) van de band. Tussen 1999 en 2006 werden er precies 90.733 Audi TT Roadsters gebouwd.

De Audi TT was een rappe jongen

Bij zijn introductie in 1998 was het voor Audi het belangrijkst dat met de TT het merk met de vier ringen weer een sportwagen in zijn leveringsprogramma had. De hoekige Quattro Coupé van begin jaren tachtig moest een opvolger hebben, die het publiek aansprak. Het was geen verplichting dat er met zijn opvolger autosportsuccessen werden behaald. Als-ie maar ‘lekker smoelde’. Dus een nieuw Quattro-rallyprogramma stond niet op het wensenlijstje van de fabriek.

Toch bleek de Audi TT een rappe jongen op het circuit. Zo rap zelfs dat hij in de DTM meereed van 2000 tot en met 2003. Aangezien het in de DTM ging om productietoerwagens (sedans met twee of vier deuren en een kofferbak) was de Coupé-vorm van de Audi TT eigenlijk niet geoorloofd. Maar hij werd toch toegestaan door de DTM-organisatie.

Omdat Audi hun quattro vierwielaandrijving niet mocht gebruiken in de DTM, had de fabrikant zelf geen interesse in deelname. Daarom ontwikkelde Abt Sportsline een raceversie van de TT. Deze TT-R kreeg een 4,0 liter V8 met zo’n 460 pk en achterwielaandrijving. Dat werd een groot succes! De Audi TT was in de basis aerodynamisch een zwakke auto. En dus was de auto kansloos in zijn eerste DTM-jaar (2001). Maar toen het Abt werd toegestaan om aanpassingen door te voeren, resulteerde dat in een gewonnen DTM-kampioenschap in 2002. Chapeau TT!

Kampioen Dutch Supercar Challenge

Na nog een jaartje meegereden te hebben (2003) werden de Abt TT-R’s verkocht aan het team van Brinkmann Motorsport uit Essen, vlakbij Venlo. Eigenaar Olly Brinkmann zette de Audi’s in volgens het principe ‘Arrive & Drive’. En zo zagen we de twee TT’s van Abt Sportsline ineens in de Nederlandse Dutch Supercar Challenge verschijnen. De ene Audi TT werd gereden door Ardi van der Hoek en Arjan van der Zwaan. Zij werden er zelfs DSC-kampioen mee in 2007. De andere auto was voor Robert van der Zwaan en de Duitser Elmar Grimm. Zij hadden wisselend succes, maar wisten wel een paar keer de hoogste trede van het podium te beklimmen.

Het was een boeiende tijd. Ook voor uw AMK-redacteur Peter Vader, die de public relations voor de drie Nederlandse coureurs verzorgde. Het betekende de nodige weekenduitstapjes naar de circuits van Assen, Nürburgring, Spa-Francorchamps, Zandvoort en Zolder. De verste bestemming was echter het circuit van Oschersleben. Gelegen nabij Maagdenburg aan de Elbe, in het voormalige Oost-Duitsland. Het hele verhaal duurde twee jaar. Daarna zette eigenaar Olly Brinkmann de twee TT’s in voor andere coureurs op andere circuits in Europa. Daarmee verdween de Audi TT-deelname in het geschiedenisboek van de Nederlandse autosport. Maar het bleef een opmerkelijk project.      

De Audi TT was een rasvernieuwer

In 1998 begon de serieproductie van de Audi TT Coupé, opmerkelijk trouw aan de conceptcar. Slechts een jaar later al, lanceerde Audi de TT Roadster. De power van de Audi TT’s kwam van eenvoudige Golf-motoren, getuned naar 180 pk of 225 pk. Na verloop van tijd stonden een V6 en de keuze tussen vierwielaandrijving of voorwielaandrijving allemaal op het menu. En vanaf 2003 beschikte de TT over de eerste DSG-versnellingsbak met dubbele koppeling. Ontwikkeld door het moederconcern Volkswagen.

De TT was in veel opzichten een rasvernieuwer. Hoewel het niet allemaal van een leien dakje ging. De eerste productieauto’s hadden een gladde, spoilervrije romp. Na enkele crashes op de snelweg met hoge snelheid, haastte Audi zich om een vormverwoestende ‘ducktail’-spoiler (eenden staart) te bevestigen. Deze creëerde meer downforce op de achterzijde. Dat ging goed. Tijdens zijn achtjarige levenscyclus werden 178.765 Audi TT’s van de eerste generatie geproduceerd.

Audi TT, een baanbrekende, stijlvolle sportwagen

In 2006 arriveerde de tweede generatie, de Audi TT Mk2. Die had nog meer aandrijflijnen en zelfs een diesel! De markante vormgeving bleef weliswaar gehandhaafd, maar de TT Mk2 had niet dezelfde visuele impact als het origineel. Een veel voorkomend probleem met een tweede versie. Vraag het maar aan Mini…

De derde generatie van de Audi TT werd geïntroduceerd in 2014. Een eigentijds ogende Audi TT, waarbij de ontwerpers de onmiskenbare lijnen van de originele TT uit 1998 opnieuw geïnterpreteerd hadden voor de moderne tijd. De TT werd ook steeds potenter. In 2016 volgde zelfs een TT RS met 2,5-liter vijfcilinder turbomotor met 400 pk! Deze motor werd negen keer op rij uitgeroepen tot “International Engine of the Year”.

Maar na 25 jaar komt er dit jaar een einde aan de productie van de Audi TT. Hij zal stilletjes worden geschrapt uit het leveringsprogramma. De markt evolueert nou eenmaal. Autofabrikanten richten zich liever op elektrificatie ten koste van niche carrosserievarianten en sportwagens met een laag volume.

De Audi TT Final Edition is de laatste serie uit een reeks van 655.000 verkochte Audi TT’s in de afgelopen kwart eeuw. De Final Edition is trouwens niet leverbaar in Nederland. Maar hij betekent wel dat deze baanbrekende, stijlvolle sportwagen zijn plaats in de geschiedenisboeken gaat krijgen.

De revolutionaire Audi TT

De modelnaam “TT” doet denken aan de legendarische Tourist Trophy op het eiland Man. Eén van de oudste en spectaculairste snelheidsevenementen ter wereld. Een plek waar NSU en DKW grote successen behaalden met hun motorfietsen. Met de NSU TT had de autofabrikant uit Neckarsulm al in de jaren zestig een link gelegd met de racesuccessen van het merk op het eiland. Audi gebruikte deze dubbele verwijzing vervolgens bij het kiezen van de naam Audi TT.

Hommage aan de Audi TT

Als hommage is er tot 24 september onder de naam ‘State of the ArtTT’ een tentoonstelling in het Audi-museum. Er zijn verschillende studies en coupés van alle drie de generaties van de Audi TT te zien. Denk aan de Audi TT Quattro Sport uit 2005, de Audi TTS Pikes Peak uit 2009 en het Audi TT ultra quattro concept en de winnaar van de Audi TT Cup 2017.

Conservator Stefan Felber: “We tonen in onze zomertentoonstelling ook enkele bijzondere modellen uit dit deel van de TT-geschiedenis. Bijvoorbeeld de NSU Rennfox uit 1954, de motorfiets die de TT Ulster won en zijn naam gaf aan de latere NSU-modellen Quickly TT en NSU Prinz TT. Door deze lijn is hij uiteindelijk ook een voorloper van de Audi TT, een model dat zowel revolutionair als merkbepalend was.” En daarmee is de Audi TT het beste getypeerd. Revolutionair was-ie beslist!

Foto’s en andere afbeeldingen zijn afkomstig van Audi Press.be en Peter Vader.